Di trí anskúelsane | THERAVADA.NO

DI TRÍ ANSKÚELSÁNNE

Di fira édle sannhédene innebére som sagt ein plikt kvér, som é at: 1) lídelse må forstås, 2) årságen gís slepp på, 3) det follstendigga opphøret nås – gjønå 4) perfeksjonéringå av Den 8-delte veien.

Buddha gá oss mange verktøy som me kan nytta i údføringå av alle disse pliktene, og blant di viktigste é et sett me persepsjóner som gjerna omtáles som «di 3 karakteristikkene», eller merr presíst «di 3 anskúelsene». Innfor disse tri har me: 1) anskúelsen av forgjengelighéd (anicca), som vil sei innsikt i koss alle fenoméner te syvande og sist e úkonstannte – et faktum som derméd vil leda te 2) stress og lídelse (dukkha) så lenge me fortsette å klamra oss te di, og – 3) at alle betinga fenoméner dermed kan og bør betraktas som «ikkje-sjøl» (anattá).

Den fysste av disse trí anskúelsene léde oppmerksomhéden vår øve på at ált (med unntág av Nibbána) é i ein konstánnte forandring, og dermed úpålídeligge som sikre kilder te follstendigge og várigge lykke.
Den ándre anskúelsen om dukkha føre oppmerksomhéden vår te at nettopp denna úpålídelighéden nødvendigvís vil måtta médføra ei begrénsning i alle di betínga formene for lykke me oppléve – nettopp på gronn av denne úsikkerheden som alltid ligge på lúr. Det víse seg gang på gang at me ofte har ein tendens te å dermed stratégisk innfinna oss méd at derfor den beste måden å «melka all nydelse» údav et oppstått behág, é å la seg follstendigt ble oppslúgt i det velbeháget som oppleves hér og nå, og gjerna forrtrénga eller gje slepp på det dybarre faktum om at disse opplévelsene é flyktigge og dermed omsíder vil nå sin ende. Buddha hadde imidlertíd fonne någe som ligge heilt údfor heila detta ellers betinga spekteret, någe som både va várigt og follt og heilt pålíteligt – og det va nettopp detta han délte veien té for alle andre som va genuínt interessérte.
Den tredje anskúelsen om ikkje-sjøl, rétte oppmerksomhéden vår té at ka enn som é stressande og úkonstant ikkje e vérd å hevda som «vårt eller våres», og at det vil vér te det besta om me kláre jé slepp på denna gronnleggande feilanskúelsen.

Disse 3 persepsjónane spéle ein sentrále rolle i údføringå av di pliktene som di 4 Édle Sannhédene fårrdre. I forhold te den fysste édle sannhéden om lídelse, anbefále Buddha at me implementére kvér av disse 3 anskuelsane øvenfor di 5 aggregátene (khandáene), for å sé koss for eksempel følelser – både é úkonstannte og i stádigge forándring. Detta vil konna léda oppmerksomhéden vår te at dermed ingen følelse kan vér någe sikker kilde te védvárane lykke, ittesom kvér ein følelse både é ústabíle og potensiellt vil konna léda te merr stress før eller seinare. Nettopp fordi følelser é stressáne på ett eller áent plán, ligge di heller ikkje follstendigt onna vår kontroll, og me kan dermed ikkje korrékt iákttá di som «eíendélene våre» og e derfor ikkje verd å klámras té som «det me égentlig é».

Mange akadémikare har imidlertíd mistolka Buddhas lére om «ikkje-sjøl» te å bety at der faktisk ikkje eksistére någe sjøl – men, Buddha identifisérte begge antágelsene om at me enten hár-, eller ikkje hár et sjøl som úkorrekt. Ikkje-sjøl-betraktningå é imidlertíd ein stratégiske verdívurdéring, som har te hensikt å formiddla at dét jítta objektet me ánskúe som ikkje-sjøl – ikkje e verd å påstå é dél av «oss» eller «dét me virkeligt é», fordi denna slags anskúelser automátisk føre te merr stress og lídelse. Ikkje-sjøl-anskúelsen kan derimód hjelpa oss ónnergráva alt begjær me måtte holda ved te di 5 aggregátene gjønå di 4 formanne for klammring – spesielt den fjérde, som é klamringå te doktríner om et sjøl.

Sadd sámen me Den 2. Èdle Sannhéden (som definére årsagen te lídelse: craving) kan disse trí anskúelsánne annvennas øvenfor samtligge (3) formar for craving og begjær – og, øvenfor heile prosessen som léde opp te cravingå i fyste omgang vé å retta oppmerksomhéden te at disse cravingane heller ikkje e verdt å klamra seg té.

Når det gjelde Den 3. Édle Sannhéden – opphøret av lídelse, kan imidlertíd ikkje anskúelsene om forgjengelighéd eller dukkha ánvendas, fordi detta angår någe som ligge heilt údføre alle betinga fenoméner og e det einaste sanneligt fría som ikkje é údsatt for konstánnte endring – men ein téstann follstendigt frígjort fra alt stress. Det som imidlertid kán skjé når ein begynne nærma seg foll oppvågning, é at ein údvilke et slags begjér øvenfor selve ánskúelsen av Nibbána i seg sjøl, og ein kan dérme stå i fáre for å generéra ein subtíle form for ídentitét knytta derté som dérme vil léda te flerne téblívelser. Så sjøl om me hér snakke om potensielle problemer som kan oppstå på et høgt nivå heilt framme i oppløbe rett før Nibbána, kan detta lígavel forårsága et aller siste hínder på veien som fortsatt kan bremsa oppvågningsprosessen før den komplette fríhéden follstendigt kan realisérast. Anskúelsen om ikkje-sjøl vil på detta tidspónke ble heilt nødvéndigge for å konna kutta tvers jønå det aller sista snévet av hígen, sånn at det endeligga opphøret av stress kan follstendigt réalisérast.

I forhold te Den 4. Édle Sannhéden (Den 8-Delte Veien), spéle alle disse trí anskúelsane tó bestemmte roller når det komme te praktiséringå av årvågenhéd og konsentrasjón. I begynnelsen av praksisen kan di trí anskúelsane brúgas øvenfor ein ka som helst slags forstyrrande tanke eller objekt som é te hinder te konsentrasjónen – for å nettopp belysa koss den jitte forstyrrelsen ikkje e verdt den oppmerksomhéden me gír an. Deritte, på et seinare stádie i praksisen når klamringå te alt údfor Den 8-delte veien har blitt sloppe og follstendigt dradd opp me ródå – implementéres alle trí anskúelsane øvenfor te og me faktórene av Den 8-delte veien. Ein oppdáge då at te og mé jhana é ein svért subtíle form for aktivitét og téblivelse, ein fabrikkéring sámensatt av di fem aggregátene. Et eksempel på detta kan vér formen av pusten, følelsáne av behág og forfriskning, ánskúelsen av pusten som holde sinnet på plass, fabrikkéringane av innretta tanke og evaluéring (koss me mentált snakke te oss sjøl om alt dét me holde på me te ein kvér tid) – samt bevissthéden vår som é vár øvenfor alle disse innvikla fenoménene. Ein innsér då koss sjøl den forståelsen me generére, fungére gjønå tankefabrikkéringer og ánskúelser – óg når sinnet komme te dét ponktet kor samtligge faktórer har údført sitt arbeid, kan det benytta disse trí persepsjónane øvenfor te og me forståelse- og innsiktsfenoménet, som derméd framme ávsmág for sjøl Den åttedelte veien – som på detta tidsponkt har údført sitt arbeid, og dermed óg «kan pakka sámen». Sinnet kan då jé follstendigt slepp på alle disse trí anskúelsanne, som me detta har nådd sitt aller høgaste brukspotensiál og údført sitt essensiella arbeid – kor det éndeligga resultáte é at ein oppnår follstendigge frígjøring, Nibbána.

På denna måden blér pliktene som Di 4 Édle Sannhédene fårrdre gjønåført i trå me stégå som me finne igjen i den fjére tetráden av anapána-satti: kontempléringå av forgjengelighéd – anicca, sámen med stress- og ikkje-sjøl anskúelsane, me et frávér av all hígen og lídenskáb – med den folstendigge og várigge lykken som resultát...